Faiz, bir varlığın kullanımı için ödenen ücrettir. Bu varlık para, mal veya hizmet olabilir. Faiz, borç verenin borç alan kişiye verdiği kredinin karşılığında talep ettiği bir bedeldir. Borç alan kişi, krediyi aldığı süre boyunca borç verene faiz ödemekle yükümlüdür.
Faiz, iki şekilde hesaplanabilir:
- Nominal faiz: Yıllık bazda hesaplanan ve enflasyon oranını içermeyen faiz oranıdır.
- Reel faiz: Nominal faiz oranından enflasyon oranını çıkararak hesaplanan ve gerçekte elde edilen faiz oranıdır.
Faiz, ekonomide önemli bir rol oynar. Borç verme ve borç alma işlemlerini kolaylaştırarak ekonomik faaliyetlerin gerçekleşmesine yardımcı olur. Faiz, tasarrufları teşvik ederek yatırımların artmasını sağlar. Ayrıca, enflasyonu kontrol altına almak için para politikası aracı olarak da kullanılır.
Faizin Ekonomideki Rolü
Faiz, ekonomide aşağıdaki rolü oynar:
- Borç verme ve borç alma işlemlerini kolaylaştırır: Faiz, borç verenin borç alan kişiye kredi vermesi için bir teşvik sağlar. Borç alan kişi, krediyi aldığı süre boyunca faiz ödemekle yükümlü olduğundan, borç verme işlemi daha riskli hale gelir. Faiz, bu riski telafi ederek borç verme işlemlerini kolaylaştırır.
- Tasarrufları teşvik eder: Faiz, tasarruf sahiplerine tasarruf ettikleri paradan gelir elde etme imkanı sunar. Bu da tasarrufları teşvik ederek yatırımların artmasını sağlar.
- Enflasyonu kontrol altına alır: Faiz, enflasyonu kontrol altına almak için para politikası aracı olarak kullanılır. Faiz artırıldığında, borçlanma maliyeti artar ve bu da yatırımları ve tüketimi yavaşlatır. Bu da enflasyonun düşmesine yardımcı olur.
Faizin Hukuki Niteliği
Faiz, hukuki olarak asıl alacaktan ayrı fakat ona bağlı bir yan edimdir. Faiz asıl alacağın varlığına bağlı olduğundan, asıl alacak sona erdiğinde faiz borcu da sona erer. Faiz alacaklısı bu alacağını anaparadan ayrı olarak talep edebilir.
Faiz Türleri
Faiz, farklı şekillerde sınıflandırılabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Nominal faiz: Yıllık bazda hesaplanan ve enflasyon oranını içermeyen faiz oranıdır.
- Reel faiz: Nominal faiz oranından enflasyon oranını çıkararak hesaplanan ve gerçekte elde edilen faiz oranıdır.
- Sübvansiyonlu faiz: Devlet tarafından belirlenen ve piyasa faiz oranının altında olan faiz oranıdır.
- İskonto faizi: Bir bono veya tahvilin nominal değerinden daha düşük bir fiyattan satın alınması durumunda elde edilen faiz oranıdır.
- Repo faizi: Bir menkul kıymetin vadesi gelmeden önce satılması ve daha sonra yeniden satın alınması durumunda elde edilen faiz oranıdır.
Faizin Dinimizdeki Yeri
İslam’da faiz, haram olarak kabul edilir. Kur’an-ı Kerim’de faiz, “Allah ribadan temizlenmiştir” (Bakara, 275) ayetiyle yasaklanmıştır. Faiz, borç verenin borç alan kişiden haksız kazanç elde etmesi olarak tanımlanır. İslam’a göre, faiz, ekonomik adaleti bozan ve toplumda yoksulluğu artıran bir unsurdur.
Sonuç
Faiz, ekonomide önemli bir rol oynayan bir kavramdır. Faiz, borç verme ve borç alma işlemlerini kolaylaştırarak ekonomik faaliyetlerin gerçekleşmesine yardımcı olur. Ayrıca, tasarrufları teşvik ederek yatırımların artmasını sağlar. Faiz, enflasyonu kontrol altına almak için de para politikası aracı olarak kullanılır.
