Amerika Birleşik resimleri (ABD) Başkanı Donald Trump, 31 Temmuz’da imzaladığı başkanlık kararıyla çok sayıda ülkeye yönelik yeni gümrük tarifelerini kiraladı. Bu yetenek, Türkiye’den ABD’ye ihraç edilen ürünler artık yüzde 15 ek gümrük vergisine tabi olacak. Daha önce bu oran yüzde 10 düzeyindeydi.
Uygulama 8 Ağustos’ta gizlice girecek.
Peki bu karar hangi sektörler mevcut, Türkiye açısından ne anlama geliyor?
Trump yönetimi bu tarifeleri ilk olarak geldiği dönemde açıklanmış pazarlıklara alan açmak amacıyla gizlice sokmamıştı.
Türkiye’nin rekabet avantajı azalması
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın, Türkiye’nin bu karardan özellikle son yıllarda ABD’ye ihracatını artırmayı sektörler açısından olumsuz etkileyeceğini söylüyor.
Trump yönetiminin 2 Nisan’da duyurduğu tarifelerle başta Çin ve AB ülkeleri olmak üzere birçok ülkede ticarette kısıtlayıcı önlemlerin sunulduğunu hatırlatan Alçın, Türkiye’nin ise bu süreçte düşük oranlı tarifeye tabi ülkeler arasında yer eklemeleri ekleniyor. Ancak AB ve Japonya gibi ülkelerde varılan uzlaşılardan sonra, Türkiye için kaydedilen vergi oranı yüzde 10’dan yüzde 15’e çıkarıldı.
Sinan Alçın, ‘Aradan geçen süre içerisinde Çin ve ABD arasındaki görüşmelere devam etti. AB ile yüzde 15’lik bir gümrük tarifesi anlaşmasına varıldı. Diğer Japonya ile benzer biçimde bir anlaşma yapıldı’ diyor.
Alçın, fiyat artışının, özellikle sıfır veya düşük gümrükle ihraç edilen ürünlerde Türkiye’nin rekabet avantajını kaybetmesine yol açacağını ifade ediyor.
Elektronik ve otomotiv olumsuz etkilenecek
“Türkiye’deki firmalar ABD ve Avrupa Birliği arasında ticari gerilim daha fazla avantaj sağlayabilirdi. Bugünün bu avantajı ortadan kalkmış oldu… Elektronik ürünler, örnek akıllı telefonlarda yüzde 5 tarife tarifesi şimdi bu minimumda yüzde 15’e gidiyor. Dizüstü bilgisayar, televizyon, bunlar yüzde 7-8 sırasıyla; bunlarda yüzde 15’e çıkıyor. Otomotiv için yine yüzde 10 olan tarifesi 15’e çıkıyor” diyen Alçın, çelik ve piyasadan farklı bir durum nedeniyle:
“Çelikte yüzde 34, alüminyumda yüzde 25. Bunlar korunuyor. Dolayısıyla bunlarda aşağı yönlü bir revizyon yani yüzde 15’e getirilmesi gibi bir durum söz konusu değil.”
Ocak 2017-2021 arasında görevde olan Trump yönetimi, Mart 2018’de ulusal güvenlik kaygısı ve ülke içi sanayinin korunması motivasyonu ile demir çeliği ithalatına yüzde 25, alüminyum ithalatına yüzde 10 ek vergi getirmişti.
Ağustos 2018’de ise Rahip Brunson krizi nedeniyle alınan karar sonrası Türkiye’den ithal edilen çelik ve alüminyum için gümrük vergileri iki katına çıkarılmıştı.
Ticaret fazlası ABD lehine değişti
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı dış ticaret verilerine göre ABD, Türkiye’nin Almanya’dan sonra en fazla ihracat yaptığı ülke konumunda. Geçen yıl ABD’ye olan ihracat yaklaşık 16 milyar 351 milyon dolar, ABD’den ithalat ise 16 milyar 226 milyon dolar oldu. İki ülke açısından Türkiye’nin 125 milyon dolar civarında bir ticaret fazlası olurken toplam ticaret yaklaşık 32,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
ABD ile Türkiye arasında gerçekleşen ticaret 2023’te yaklaşık 30 milyar 660 milyon dolar seviyesindeydi. Bunun 15,8 milyar doları ithalat, 14,9 milyar doları ihracat olarak kayıtlara geçti.
Trump’ın göreve geldiği bu yılın ilk altı ayında ise ticaret fazlası ABD lehine değişti. ABD’ye Türkiye’den yapılan ihracat yaklaşık 7,8 milyar dolar iken Türkiye’nin ABD’den yaptığı ithalat 8,3 milyar dolar oldu.
Trump’ın üç yıllık dönemiyle 46. ABD Başkanı Joe Biden’ın üç yıllık dönemi kıyaslandığında da ticaretin Biden döneminde daha fazla olduğu görülüyor.
Türkiye anlaşma yapamayan ülkeler arasında
1 Ağustos’ta yürürlüğe giren kararnameyle ABD, yaklaşık 70 ülkeye yeni ve daha yüksek ithalat tarifeleri uygulamaya başladı. Beyaz Saray, bu ülkelerin ‘ABD ile ikili ticaret anlaşması olmayan ve dış ticaret açığına neden olan ülkeler’ olduğunu duyurdu. Vergiler, bazı ürün gruplarında yüzde 41’e kadar çıkabiliyor.
ABD ile Avrupa Birliği, Japonya, Güney Kore ve Birleşik Krallık gibi ülkeler arasında bu süreçte ayrı ticaret anlaşmaları imzalanarak karşılıklı tavizler verildi. Türkiye ise bu ülkeler arasında yer almadı.
Ticaret Bakanlığı ise yazılı bir açıklama yaparak Türkiye için uygulanan ek vergi oranının diğer ülkelere kıyasla olumlu olduğu belirtti.
Türkiye ve ABD arasında ‘yapıcı temasların’ sürdüğü belirtilen açıklamada, çelik, otomotiv ve bakır gibi stratejik sektörlerde uygulanan tarifelere ilişkin görüşmelerde Türkiye lehine daha düşük oranlar sağlanmasına çalışıldığı vurgulandı. Tekstil ve konfeksiyon sektörü için temasların devam ettiği bildirildi.
Çin’e karşı bir ön alma hamlesi
Prof. Dr. Sinan Alçın, ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı yeni gümrük tarifesini yalnızca ikili ticaretle sınırlı bir adım olarak görmemek gerektiğini söylüyor. Alçın’a göre, Washington’un bu hamlesi, Çin’in son yıllarda Avrupa ve çevresindeki ülkelere yaptığı ekonomik açılımlara karşı alınmış daha geniş çaplı bir önlem niteliği taşıyor.
Alçın, özellikle Çin’in Avrupa’da olduğu gibi Türkiye’de de yatırımlarını artırdığına dikkat çekiyor. Yenilenebilir enerji gibi alanlarda bulunabilen çok sayıda Çinli firma Türk şirketleriyle ortaklık kurduğunu hatırlatıyor. Bu nedenle ABD’nin Türkiye’ye de Avrupa Birliği ile benzer şekilde yüzde 15 oranında bir tarife kaybı, Türkiye’nin Çin açısından bir ‘cazibe merkezi’ haline gelmesinin önünden geçmeyi hedeflediğini ifade ediyor.
Alçın, bu adımın Türkiye’ye yönelik olmadığını, esasen Çin’in bölgesel ekonomik sınırlara dönük bir ‘ön alma’ stratejisi olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
Türkiye itiraz edebilir mi?
Türkiye’nin bu karara karşı uluslararası platformlarda itirazın sürdürülmesi mümkün olup olmadığı konusunda Alçın, “Hiç zannetmiyorum. Çünkü mevcutta Dünya Ticaret Örgütü’ne birçok ülke ABD’yi şikayet etmiş durumda. Ama bunların bir yere bağlanacağı oldukça düşük” diyor.
“Çünkü egemen güç ABD ve dolar da geçer akçe. Bu pozisyon içerisinde Dünya Ticaret Örgütü de yine uluslararası tahkim de ABD yönünde daha kayırmacı bir tedavi kapsamına” diye ekliyor.
Diğer ülkelerde ne kadar etkilenecek?
Trump yönetiminin kararı sadece Türkiye’yi değil, çok sayıda ülke kapsıyor. Kanada’dan yapılan ithalata uygulanan vergi yüzde 25’ten 35’e çıkarılırken, AB ülkeleri için geçen hafta varılan uzlaşmaya göre yüzde 15 oran geçerli olacak.
Suriye ve Irak gibi komşu ülkeler ise daha yüksek oranlarla karşı karşıyadır. Suriye’ye yüzde 41, Irak’a ise yüzde 35 ek gümrük vergisi uygulanıyor. İsviçre’ye yüzde 39, Hindistan’a yüzde 25, Tayvan’a ise yüzde 20 oranında yeni vergiler mevcut durumda.
Çin ve Meksika gibi ülkelerle müzakereler sürüyor. ABD Hazine Bakanlığı, bu yılın 200 ila 300 milyar dolarlık ek gelir sağlamasını öngörüyor.
